Եթե լրացուցիչ գործիքակազմ կիրառելով ավելացնենք ևս 10 000 մասնագետ Հայաստանում, ապա ՀՆԱ-ն կավելանա 400 մլն դոլարով

Ռուս-ուկրաինական պատերազմով պայմանավորված՝ վերջին երկու ամսում Ռուսաստանից, Ուկրաինայից, Բելառուսից մասնագետներ և ընկերություններ են տեղափոխվել Հայաստան՝ ապրելու և աշխատելու: Քանի՞  ընկերություն է գրանցված բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում և ի՞նչ նորարարություններ են բերել Հայաստան: Թեմայի շուրջ «Տնտեսական լրագրողների ակումբի» թղթակից Գոհար Ստեփանյանի հարցազրույցը  Առաջատար տեխնոլոգիաների ձեռնարկությունների միության գործադիր տնօրեն Հայկ Չոբանյանի հետ:

 -Պարոն Չոբանյան, Հայաստան տեղափոխված բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտը ներկայացնող ռուսական, բելառուսական և ուկրաինական  քանի՞ ընկերություն է բացվել և ո՞ ր ոլորտներում են ծառայություններ մատուցում:

-Վերջին վիճակագրական տվյալների համաձայն, 1000 անհատ ձեռնարկատեր և 300 սահմանափակ պատասխանատվության ընկերություն է բացվել Հայաստանում, որոնց 90 տոկոս տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտից են: Ռուսաստանից, Բելառուսից, Ուկրաինայից Հայաստան տեղափոխված ընկերությունների և մասնագետների զգալի մասը  հենց ՏՏ ոլորտն են ներկայացնում և նրանք Հայաստան են տեղափոխվել հիմնականում ընտանիքներով:

Այդ ընկերությունները  ՏՏ ոլորտի տարբեր ձեռնարկություններ են ներկայացնում, զգալի է խոշոր ընկերությունների, նաև միջազգային ընկերությունների ներկայացուցչությունների ներկայացվածությունը: Բացվել են նաև փոքր ընկերություններ: Հայաստան տեղափոխված առանձին մասնագետներ աշխատանքի են անցել հայկական տեխնոլոգիական  ընկերություններում:

-Ի՞նչ հնարավորություն է տալիս հայկական ՏՏ ոլորտին նման կադրային  ներհոսքը:

- Ռուսական, բելառուսական և ուկրաինական ընկերությունների, մասնագետների տեղափոխումը Հայաստան յուրահատուկ հնարավորություն է մեր տնտեսության և ընդհանարապես, անվտանգության համար ևս: Հայաստանը նմանը չունեցող տնտեսական ներգաղթի հնարավորություն է ստացել, որը առանձնակի ռազմավարական նշանակություն ունի հայկական սփյուռքի հնարավոր ներգրավման տեսանկյունից  ևս, որը միշտ եղել է երկրի, հատկապես մեր ոլորտի համար առաջնահերթություն:

Այս գործընթացը ունի տարածաշրջանային դիրքավորման նշանակություն Հայաստանի տեխնոլոգիական ոլորտի և նաև երկրի համար, քանի որ  արժեշղթաներ տեղափոխվում են հայկական ուղեծիր: Այդ ընկերությունները իրենց փոխհարաբերությունները աշխարհի հետ վերաձևակերպում են հայկական ուղեծրի ներքո: Սա գործընթաց է, որը մնալու է նաև հետագայում, անգամ  եթե այդ ընկերությունները Հայաստանից տեղափոխվեն:

-Հայաստան տեղափոխված ընկերությունները համագործակցո՞ւմ են հայկական ՏՏ ընկերությունների հետ:

 -Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտը գլոբալ ոլորտ է, երբ խոսում են ՏՏ ոլորտի արդյունաբերության, ընկերությունների մասին, պետք է նկատի ունենալ, որ դրանցից ոչ մեկը լոկալ չի աշխատում, ընդհանրապես տարբեր ոլորտների, ենթաոլորտների մակարդակների ընկերությունների և համագործակցությունը հայկական նմանատիպ  ընկերությունների հետ անխուսափելի է: Արդեն ձևավորվում են կապերը և շուտով կարծում եմ կտեսնենք ընկերությունների միավորումների, պայմանագրային հարաբերություններ: Այդ պրոցեսն արդեն երկու ամիս է ընթանում է և համոզված եմ կան որոշակի գործարքներ, որոնց մասին հնարավոր է  մենք տեղյակ չենք, սակայն վստահ եմ, որ առաջիկայում այդ գործընթացներն ավելի կակտիվանան: Անհնար է համագործակցության բացառումը և անհնար է գործունեության ծավալումն առանց համագործակցության

-Ի՞նչ նորարարություն են բերել ռուսական ՏՏ ընկերություններն ու մասնագետները:

-Ռուսական ընկերությունները մշակութային առումով որպես խոշոր, մոսկովյան ընկերություններ առանձնահատուկ են  և նրանց մուտքը Հայաստան կարևոր է հենց  բիզնես-մշակույթի իմաստով: Կարծում եմ, որ խոշոր երկրի, խոշոր քաղաքի բարձր տեխնոլոգիական մշակույթը դրական կազդի մեր երկրի տեղեկատվական հասարակության վրա, երկրորդ, Հայաստան են եկել ենթակառուցվածքային ընկերություններ, որոնք ավանդաբար զարգացած են  եղել ռուսական շուկայում և  հաշվի առնելով ռուսական շուկայի ծավալները՝ այդ ընկերությունները հայկական շուկայում ակտիվ գործունեություն են ծավալում և նպաստելու են հենց ենթակառուցվածքների զարգացմանը:

-Ի՞նչ եք կարծում պատերազմի ավարտից հետո այդ ընկերությունները կհեռանան Հայաստանից:

-Այդպես էլ կլինի: Կարծում եմ ցանկացած քաղաքացի պատասխանատվություն ունի իր երկրի նկատմամբ և   իրավիճակի հանդարտեցումից հետո այդ մասնագետների և ընկերությունների մեծ մասը  կցանկանան տեղափոխվել հայրենիք և սա օբյեկտիվ իրավիճակ է: Նույնիսկ այդ պարագայում, այն արժեքը, որ նրանք այսօր բերում են Հայաստան, դա հսկայական նշանակություն ունի՝ ստեղծելու շատ լուրջ զարգացման իներցիա, որն անգամ նրանց բացակայության պարագայում  կզարգացնի Հայաստանի բարձր տեխնոլոգիական ոլորտը և մեր տնտեսությունը:

-Իսկ ի՞նչ ազդեցություն կունենան ռուսական ՏՏ ընկերությունները մեր տնտեսության վրա և ի՞նչպես նրանց դիմավորեց մեր հարկային դաշտը:

-Ասեմ, որ նման սոցներդրումներով և ներմուծումներով ոչ միայն ռուսական, այլև բելառուսական, ուկրաինական ՏՏ ընկերությունները կնպաստեն մեր շուկայում գործունեություն ծավալող բոլոր ՏՏ ընկերությունների գործունեության բարելավմանը:  Այդ ընկերությունները  Հայաստան են բերել նաև շատ ծառայություններ, որոնցից նախկինում օգտվում էինք ռուսական հարթակներից, օրինակ յութուբյան որոշ թվային ծառայություններ, որոնք այժմ տեղափոխվել են հայկական հարթակներ:

Ինչ վերաբերում է աջակցությանը, ասեմ, որ,  ցավոք սրտի, մենք պատրաստ չենք ոչ ենթակառուցվածքների, ոչ սոցիալական պայմանների, ոչ էլ հարկային գործիքակազմի առումով: Եթե համեմատենք մեր հարկային գործիքակազմը այն երկրիների հետ, որ տեղափոխման և ռելոկացիայի հանգրվաններ են եղել վերոնշյալ երկրների ՏՏ ոլորտի համար,  ինչպիսին Վրաստանը կամ Ուզբեկստանն են, ապա մեր հարկային  մոտեցումը կոպիտ և անվերադարձ սխալ է:

Այս փուլում մենք պետք է առավելագույն պայմաններ ստեղծենք դեպի Հայաստան այդ ընկերությունների և մասնագետների արագ տեղափոխման համար, և այնպես անեինք, որ նախընտրեին Հայաստանը: Եթե այս խնդիրները չլինեին, ապա Հայաստան տեղափոխված ընկերությունների թիվն անհամեմատ մեծ կլիներ:

-Հատկապես ի՞նչն է խանգարում ռուսական որոշ ՏՏ ընկերությունների գալ Հայաստան:

-Ուղղակի պետք է  ավելի մեծ առավելություններ տալ նման ընկերություններին: Օրինակ Վրաստանում գործում է եկամտային հարկի 5 տոկոս սահմանաչափ նման ընկերությունների ու մասնագետների համար, Ուզբեկստանում՝ 7,5 տոկոս, իսկ Հայաստանում եկամտային հարկի դրույքաչափն այդ մարդկանց և ընկերությունների համար 14-15 տոկոս, որը 10 տոկոսով ավելին է քան Վրաստանում և 7,5 տոկոսով ավելի է քան Ուզբեկստանում;

-Ի՞նչ կարող էին տալ այն մասնագետներ, որոնք չեկան Հայաստան:

- Պարզ հաշվարկ կատարենք: Հայաստանում ՏՏ ոլորտում 24 հազար մասնագետ կա, որի համախառն մասնակցությունը տնտեսության մեջ կազմում է 1 մլրդ դոլար է: Մեկ հոգու հաշվարկով այն կազմում է  տարեկան մոտավորապես  40 հազար դոլար, իսկ 1000 մասնագետը կկազմի 40 մլն դոլար: Սա ճշգրիտ թիվ չէ, սակայն կողմնորոշիչ է հաշվարկելու համար ՏՏ ռուսական ընկերությունների և մասնագետների ռելոկացիայի ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա:

Եթե մենք լրացուցիչ գործիքակազմ կիրառելով ավելացնենք լրացուցիչ 10 000 մասնագետ Հայաստանում, ապա կունենանք լրացուցիչ 400 մլն դոլար մեր ներքին համախառն արդյունքի վրա:

Ի դեպ, Հայաստան տեղափոխված 70 000 անձանց 20 տոկոսը հենց ՏՏ ոլորտից են, իսկ այդ մասնագետների թիվը կարող էր ավելի շատ լիներ. թե տեխնոլոգիական հանրությունը կշահեր, թե տնտեսությունը:

-Շնորհակալություն, հարցազրույցի համար։