Հայաստանը կպահպանի «խաղաղ ատոմ» զարգացնող պետության բարձր կարգավիճակը. փորձագետ
Մեծ հզորության (օր.՝ 1200 ՄՎտ) ատոմակայանի կառուցումը Հայաստանին թույլ կտա մնալ Հարավային Կովկասում միակ պետությունը, որը կրում է «խաղաղ ատոմ» զարգացնող պետության բարձր կարգավիճակ, ինչն անվտանգային լուրջ «բարձիկ է»: Բացի այդ՝ այն հնարավորություն կտա դիրքավորվել որպես էլեկտրաէներգիա արտահանող երկիր: «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում նման դիրքորոշում հայտնեց էներգետիկ անվտանգության փորձագետ Վահե Դավթյանը:
Հայաստանն ուսումնասիրում է մի շարք երկրների առաջարկներ՝ ատոմակայանի կառուցման վերաբերյալ, այդ թվում են ռուսական, ամերիկյան, հարավկորեական, ֆրանսիական տարբերակները: Փորձագետը նկատեց, որ հստակ տարբերակ առաջարկել է դեռևս ռուսական կողմը:
«Ռուսական կողմն արդեն մի քանի ամիս է, ինչ կառավարությանը ներկայացրել է շատ հստակ նախագիծ՝ 1200 ՄՎտ հզորությամբ ատոմակայանի նոր բլոկ կառուցելու վերաբերյալ», - ասաց Դավթյանը:
Ինչ վերաբերում է Միացյալ Նահանգների առաջարկին՝ մոդուլային փոքր հզորության կայանների վերաբերյալ՝ փորձագետը նկատեց, որ դեռևս Հայաստանի կառավարության սեղանին չկա վերջնական հստակ նախագիծ: Ըստ նրա՝ նույնը կարելի է ասել, օրինակ՝ Հարավային Կորեայի կողմից արված առաջարկների վերաբերյալ, դրանք դեռևս գտնվում են հռետորաբանության մակարդակում: Ըստ նրա՝ այս պահի դրությամբ գործնականում կարելի է գնահատել հիմնականում Ռուսաստանի կողմից արված առաջարկը: Այնուամենայնիվ, կա երկու հիմնական մոտեցում՝ մոդուլային, այսինքն՝ փոքր հզորության կայան և մեծ հզորության կայան: Ըստ փորձագետի՝ փոքր հզորությունների կայաններն, իհարկե, բավականին հետաքրքիր ու հեռանկարային են, սակայն այն պարագայում, երբ օգտագործվում են որպես ռեզերվային միջոցներ:
«Միջազգային փորձն ուսումնասիրելիս տեսնում ենք, որ, օրինակ՝ Ֆրանսիան, Չինաստանը, որոնք ունեն մոդուլային կայաններ, դրանք օգտագործում են որպես ռեզերվային միջոցներ: Իսկ մենք այսօր ռեզերվային միջոցների կարիք չունենք: Մոդուլայինների առավելությունն այն է, որ դրանք թույլ են տալիս էլեկտրաէներգիա մատակարարել դժվար հասանելի բնակավայրեր: Այս դեպքում ևս Հայաստանում նման խնդիր չունենք: Իսկ եթե, դիցուք, ունենանք, ապա դա կարելի է լուծել վերականգնվող էներգետիկայի ոլորտում տարբեր նախագծերի իրականացմամբ՝ արևային, հողմային կայաններ կառուցելով: Դրա համար այսօր բարեբախտաբար ունենք բավականին հարմար օրենսդրական դաշտ, բավականին հարմար սակագներ ներդրողի համար», - ասաց Դավթյանը:
Անդրադառնալով հնչող տեսակետներին, որ 1200 ՄՎտ-ը Հայաստանի համար շատ է, և էներգետիկ համակարգում տեղավորելու խնդիր է լինելու՝ փորձագետն ընդգծեց՝ ամեն ինչ կախված է նրանից, թե ինչպես ենք մոտենում էներգետիկ համակարգին: Փորձագետն էներգետիկան դիտարկում է երկու հիմնական դիտանկյունից՝ սպառողական և անվտանգային:
«Եթե դիտարկում ենք զուտ սպառման տեսանկյունից, ապա բնականաբար կարող ենք նույնիսկ չմտածել ատոմակայան կառուցելու վերաբերյալ, կարող ենք զարգացնել ջերմաէներգետիկան, կարող ենք զարկ տալ հիդրոէներգետիկային և դրանով իսկ ապահովել մեր ներքին պահանջարկը: Կարող ենք նույնիսկ ավելացնել էլեկտրաէներգիայի ներկրումը արտաքին շուկաներից, ինչպես այսօր անում ենք Վրաստանից: Սակայն, երբ հարցը դիտարկում ենք անվտանգային հարացույցի մեջ, ապա մեծ հզորության ատոմակայանը նախևառաջ տալիս է տարածաշրջանում բավականին բարձր կարգավիճակ, կարգավիճակ մի պետության, որը զարգացնում է «խաղաղ ատոմ»: Այսօրվա միջազգային անվտանգության համակարգում սա բավականին բարձր կարգավիճակ է», - ասաց Դավթյանը:
Փորձագետը նաև շեշտեց՝ պետք չէ խնդիրը դիտարկել բացառապես ներքին շուկան բավարարելու տեսանկյունից: Հայաստանը պետք է դիրքավորվի որպես էլեկտրաէներգիա արտահանող պետություն:
Անդրադառնալով հարցին, թե արդյոք Հայաստանն այս պահին ունի՞ այդ հնարավորությունը՝ փորձագետը շեշտեց՝ այսօր խոսվում է ապաշրջափակման, տնտեսական կապերի վերականգնման, ինտեգրման մասին: Այս պարագայում Դավթյանը համարում է, որ մեծ հզորության ատոմակայանի առկայությունը կարող է թույլ տալ էապես ավելացնել էլեկտրաէներգիայի արտահանումը Իրան, ճիշտ գնային քաղաքականություն իրականացնելու պարագայում՝ նաև Վրաստան: Արտահանման դեպքում կբարձրանա նաև համակարգի ՕԳԳ-ն, ինչը սակագների իջեցման հնարավորություն կտա:
«Իմ խորին համոզմամբ՝ մենք նոր ատոմակայանի կառուցման հարցը պետք է անպայման դիտարկենք Հյուսիս-Հարավ միջազգային էլեկտրաէներգետիկ միջանցքի ձևավորման համատեքստում, որը կոչված է միավորելու Իրանի, Հայաստանի, Վրաստանի և Ռուսաստանի էլեկտրաէներգետիկ համակարգերը: Եթե մենք ինտեգրվում ենք այս համակարգի մեջ, ապա դառնում ենք շատ կարևոր էլեկտրաէներգետիկ հաբ՝ հնարավորություն ձեռք բերելով էլեկտրաէներգիա արտահանել բոլոր վերոնշյալ ուղղություններով: Ես կարծում եմ, որ խնդիրը պետք է դիտարկվի անվտանգային, անգամ աշխարհաքաղաքական համատեքստում, ոչ թե զուտ կոմերցիոն սպառողական», - ասաց Դավթյանը:
Այսպիսով՝ փորձագետը մեծ հզորության ատոմակայանի կառուցման կողմնակիցն է: Խոսելով ռուսական առաջարկի մասին՝ նա նկատեց, որ կա միասնական դպրոց, որը ձևավորվել է դեռևս 80-ական թվականներից ի վեր: Այդ դպրոցի տրամաբանությամբ են գործում այսօր Հայաստանի միջուկային էներգետիկայի մասնագետները: Նա վստահեցնում է, որ դա բավականին մեծ առավելություն է:
Փորձագետի խոսքով՝ ատոմակայանի կառուցումը մուլտիպլիկատիվ ազդեցություն է ունենում տնտեսության տարբեր ոլորտների վրա, օրինակ՝ կակտիվանա գիտահետազոտական բաղադրիչը: Նրա համոզմամբ՝ այն իր ազդեցությունը կունենա նաև առողջապահության ոլորտի վրա: «Միջուկային էներգետիկան և դրա շրջանակում ստացվող արդյունքները, որպես կանոն, օգտագործվում են տարբեր, այդ թվում օնկոլոգիական հիվանդությունների ախտորոշման, նաև բուժման ժամանակ: Ես կարծում եմ, որ սա ևս բավականին մեծ հնարավորություն կարող է ստեղծել», - ասաց նա:
Այնուամենայնիվ, ըստ Դավթյանի՝ գլխավոր առավելությունն այն է, որ Հայաստանը կշարունակի մնալ Հարավային Կովկասում միակ պետությունը, որը կրում է «խաղաղ ատոմ» զարգացնող պետության բարձր կարգավիճակ: Սա անվտանգային շատ լուրջ բարձիկ է: «Եվ այն պարագայում, երբ մեր շուրջը, բացառությամբ Վրաստանի՝ բոլորը փորձում են զարգացնել ատոմային էներգետիկան՝ ռուսական «Ռոսատոմի» հետ համագործակցելով, ես կարծում եմ, որ Հայաստանը ևս պետք է դիրքավորվի այս տիրույթում: Ադրբեջանը 2019 թվականից ի վեր Պուտին-Ալիև մակարդակով քննարկում է Ադրբեջանում առաջին ատոմակայան կառուցելու վերաբերյալ հարցը: Իրանը, Թուրքիան ևս կառուցում են ատոմակայան «Ռոսատոմի» օգնությամբ: Առաջիկայում կլինեն նոր նախագծեր նաև Մերձավոր Արևելքում» ,- ասաց փորձագետը:
Ռուսական կողմը Հայաստանին առաջարկում է Լենինգրադի ատոմակայանի մոդելը: Փորձագետը Լենինգրադի ատոմակայան շրջայցից ու մանրամասն ծանոթանալուց հետո համոզվել է՝ այն կօգնի Հայաստանին ամրապնդել իր դիրքերը:
Վերջերս իրականացված արդիականացման աշխատանքներից հետո ՀԱԷԿ-ի շահագործման ժամկետը երկարաձգվել էր մինչև 2026 թվական: Այն կրկին կերկարաձգվի մինչև 2036 թվական: Փորձագետի խոսքով՝ ատոմակայանի կառուցումը կտևի միջինում 10 տարի: Այսինքն՝ նորի կառուցումը պետք է սկսվի գոնե 2026-ին:
Աղբյուրը՝ armenpress.am