Արմինֆո. Հայաստանի տնտեսությունը շատ խոցելի է արտաքին ցնցումների նկատմամբ. ԿԶԵՀ
2024 թվականին Հայաստանի տնտեսության աճը փոքր-ինչ կդանդաղի, բայց կպահպանվի բարձր մակարդակում՝ 6,3 տոկոս։ Այդ մասին ասվուում է Կայունացման և զարգացման եվրասիական հիմնադրամի (ԿԶԵՀ) 2024 թվականի ամառվա տարածաշրջանային տնտեսական ամփոփագրում։
Աղբյուրի համաձայն, չնայած 2024 թվականի առաջին եռամսյակում արձանագրված բարձր տնտեսական աճին, 2024 թվականի ՀՆԱ-ի կանխատեսումը պահպանվել է անփոփոխ՝ ներկայումս նկատվող էական կառուցվածքային փոփոխությունների պատճառով։ Աճի հիմնական դրայվերների տեմպերը զգալիորեն դանդաղել են, բացառությամբ զուտ արտահանման (ոսկու վերաարտահանում)։
2026 թվականի բյուջեի դեֆիցիտը ավելացել է 0,6 տ.կ. - ով ՝ պայմանավորված բյուջեի ծախսերի պլանավորված աճով։ Սպասվածից ավելի դանդաղ է դիտվում գնանկումային գոտուց գների վերադարձը, ինչը հանգեցրել է 2024 թվականի համար 12-ամսյա գնաճի կանխատեսման՝ 0,2 տ.կ. - ով նվազման։
Ինչպես նշում են ԿԶԵՀ-ի վերլուծաբանները, 2024 թվականի երկրորդ կեսից ապրանքների և ծառայությունների արտահանման աճը կդանդաղի ոսկու վերաարտահանման դանդաղման ֆոնին։ Չնայած այն հանգամանքին, որ 2024 թվականի առաջին եռամսյակում ՀՆԱ-ի աճի ամենամեծ ներդրումն ունեցել է զուտ արտահանումը, ակնկալվում է, որ 2024 թվականի երկրորդ կեսից ապրանքների և ծառայությունների արտահանման աճը կդանդաղի ոսկու վերաարտահանման դանդաղման և հայկական դրամի վերագնահատման պահպանման ֆոնին։
Հայաստանի տնտեսության աճի հիմնական դրայվերները կմնան սպառողական և ներդրումային պահանջարկը։ Սպառողական պահանջարկը կաջակցվի սպառողական վարկավորման և աշխատավարձերի շարունակական աճով: Ընդ որում, իրական աշխատավարձի աճի տեմպերը մի փոքր կդանդաղեն։ Ներդրումային պահանջարկի բարձրացումը պայմանավորված է լինելու պետական ներդրումների և բնակարանաշինության հետագա աճով։
Միջնաժամկետ հեռանկարում 2025-2026 թվականներին տնտեսական աճի տեմպերը կհամապատասխանեն մոտ 5,6% - ի։ Դրամավարկային քաղաքականությունն ուղղված է լինելու գնաճը թիրախային միջանցքի շրջանակ վերադարձնելուն (4+1,5%)։
ԿԶԵՀ-ի վերլուծաբանների գնահատականների համաձայն, 12-ամսյա գնաճը 2024 թվականի դեկտեմբերին կկազմի 3,0% (տարեկան) մոնետար պայմանների աստիճանական կարգավորման՝ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի իջեցման և հայկական դրամի թուլացման ֆոնին։ Միջնաժամկետ հեռանկարում գնաճը կպահպանվի իր թիրախային արժեքներին մոտ։ Ակնկալվում է, որ բյուջեի ծախսերի ավելացումը կհասնի ՀՆԱ-ի 30.3% - ի, ինչը պայմանավորված է ընթացիկ և կապիտալ ծախսերի աճով: Սոցիալական ծախսերի աճի ֆոնին ընթացիկ ծախսերը ՀՆԱ-ի 21,8% - ից (2023 թ.) կավելանան մինչև ՀՆԱ-ի 23,5%: Ակնկալվում է նաև կապիտալ ծախսերի զգալի ավելացում, ինչը նախատեսված է 2024-2026 թվականների պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով:
Ինչպես զեկույցի հրապարակմանը նվիրված առցանց խորհրդաժողովում հայտարարել է ԿԶԵՀ-ի գործադիր տնօրենի տեղակալ, գլխավոր տնտեսագետ Սերգեյ Ուլատովը, Հայաստանում բավական լուրջ բյուջետային ռիսկեր կան, որոնք կապված են նաեւ պետական բարձր ծախսերի, այդ թվում՝ քաղաքական գործոնների հետ: < Բյուջեի դեֆիցիտը, մեր կանխատեսումներով, 2024 թվականին կկազմի մոտ 5%, իսկ 2026 թվականին՝ 4.1%։ Այսինքն՝ բյուջեի դեֆիցիտը կմնա բավականին բարձր մակարդակի վրա, և մեր գնահատականները խոսում են այն մասին, որ ծախսերը կավելանան, ուրեմն՝ բյուջետային ռիսկերը կպահպանվեն", - նշել է նա։
Մյուս անհավասարակշռությունը, որը ձևավորվել է Ուլատովի կարծիքով, 2022 թվականին դրամի լուրջ ամրապնդումն է։ Հիմա տեղի է ունենում արժույթի փոխարժեքի աստիճանական կարգավորում, բայց, միևնույն է, մենք կարծում ենք, որ փոխարժեքն ուռճացված է, և արժեզրկման ռիսկերը պահպանվում են, եթե արտաքին տնտեսական պայմանները կտրուկ փոխվեն։
Ավելին` finport.am