Հետք. Հայաստան ներկրվող գազի մինչև 20%-ը Իրանից է. ի՞նչ ռիսկեր կան Իրան-Իսրայել հակամարտության ֆոնին
Փորձագետներն ու իշխանության ներկայացուցիչները չեն շտապում հստակ գնահատականներ տալ, թե Իրանի և Իսրայելի միջև հակամարտության սրացումը ինչ ազդեցություն կունենա Հայաստանի տնտեսության վրա։ Ամեն ինչ կախված է պատերազմի հետագա ընթացքից։ Բացասական զարգացումներ կան բեռնափոխադրումների մասով, դրանք կարող են լինել նաև օտարերկրյա ներդրումների, էներգետիկ ոլորտներում։ Չեն բացառվում նաև դրական ազդեցությունները։
Փորձագետ. «Իրանի հետ ծրագրերի անգամ դադարեցման պարագայում Հայաստանը էներգետիկ անվտանգության խնդիրներ չի ունենա»
Հայաստանի և հարևան Իրանի միջև ներկա էներգետիկ համագործակցության և ընդլայնման հեռանկարները մթագնում են Իրանի և Իսրայելի հակամարտության համատեքստում։
ՄԱԿ-ի էներգետիկայի հարցերով ազգային փորձագետ Արա Մարջանյանի դիտարկմամբ՝ թեև ծրագրերի անգամ դադարեցման պայմաններում Հայաստանը էներգետիկ անվտանգության խնդիրներ չի ունենա, սակայն այս իրադարձությունները էականորեն կվատթարացնեն Հայաստանի հետ տնտեսական համագործակցությունը: Բոլոր դեպքերում, ամեն ինչ կախված է հակամարտության հետագա ընթացքից։
«Առաջիկա տարիներին, դժվար թե, հաջողությամբ իրականացվեն «Գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» ծրագրի ընդլայնման հեռանկարները, կդժվարանա բարձրավոլտ հաղորդագծի հետ կապված աշխատանքների հաջող ավարտը, իսկ «Մեղրի» հէկ-ի կառուցման ծրագրի իրականացումը անորոշ է դառնում»,- «Հետք»-ի հետ զրույցում նկատում է փորձագետը։
«Գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» ծրագիրը Հայաստան-Իրան էներգետիկ համագործակցության խոշոր ծրագիր է։ 2009 թվականից Հայաստանն Իրանի հետ համագործակցում է էլեկտրաէներգիայի փոխանակման տրամաբանությամբ` տալիս ենք էլեկտրաէներգիա, ստանում՝ գազ (գազատարի բացման պաշտոնական արարողությունը տեղի է ունեցել 2007թ․-ին): Հայաստանը 1 խմ գազի դիմաց Իրանին տալիս է 3 կՎտժ էլեկտրաէներգիա։ Ծրագրի ժամկետները պարբերաբար երկարացվում են։
Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի հաշվետվությունների համաձայն՝ 2024 թվականին Հայաստանը 2.7 մլրդ խմ (խորանարդ մետր) բնական գազ է ներմուծել։ Դրա 83.7%-ը ներկրվել է Ռուսաստանից, 16.3%-ը՝ Իրանից։
Նախորդ տարիների տվյալները ևս վկայում են, որ Հայաստան ներմուծված բնական գազի մինչև 20%-ն է Իրանից։ Միայն 2018 թվականին է Իրանի կշիռը գերազանցել այդ շեմը։
2024 թվականին Իրանից ներմուծված 446 մլն խմ գազի դիմաց Հայաստանը Իրան է արտահանել 1.465 մլրդ կՎտժ (միլիարդ կիլովատտ-ժամ) էլեկտրաէներգիա։
Իրան-Հայաստան գազատարի թողունակությունը շատ ավելի բարձր է։ Բացման ժամանակ հայտարարվել է մինչև 2.3 մլրդ խմ-ի մասին։
Հաշվի առնելով Իրանի ոչ մեծ տեսակարար կշիռը Հայաստան ներմուծված գազի կազմում՝ «Գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» ծրագրի առնչությամբ հետագա ռիսկերը, ըստ Արա Մարջանյանի, հայկական ներքին շուկայում թե՛ գազի, թե՛ էլեկտրաէներգիայի մասով անվտանգության հարցեր չեն առաջացնի։
Սակայն, ներկրվող իրանական գազի և Հայաստանից արտահանվող էլեկտրաէներգիայի ծավալման հետագա ծրագրերն այս հակամարտության պայմաններում ռիսկի տակ են....
Հաշվի առնելով Իրանի ոչ մեծ տեսակարար կշիռը Հայաստան ներմուծված գազի կազմում՝ «Գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» ծրագրի առնչությամբ հետագա ռիսկերը, ըստ Արա Մարջանյանի, հայկական ներքին շուկայում թե՛ գազի, թե՛ էլեկտրաէներգիայի մասով անվտանգության հարցեր չեն առաջացնի։
Սակայն, ներկրվող իրանական գազի և Հայաստանից արտահանվող էլեկտրաէներգիայի ծավալման հետագա ծրագրերն այս հակամարտության պայմաններում ռիսկի տակ են։
Բեռնափոխադրման գործընթացի խաթարումից մինչև ներդրումային գրավչության վրա բացասական ազդեցություն. քննարկվող տնտեսական ռիսկերը
Իրանի և Իսրայելի միջև հակամարտության սրացման ֆոնին փակ ճանապարհների հետևանքով Հայաստան ուղևորվող բեռնատարները կուտակվել են Իրանի Բանդար Աբբաս նավահանգստում։ Մի մասն էլ առաջ են շարժվել և կրկին կանգնել՝ առանց սահմանը հատելու։
Հայկական սահմանում ևս՝ արդեն Ագարակի անցակետի մոտ, բեռնատարներ և մեքենաներ են կուտակված։
Ինչպես ԱԺ տնտեսական հանձնաժողովի նիստին և լրագրողների հետ զրույցում օրերս հայտարարել է Էկոնոմիկայի նախարար Գևորգ Պապոյանը, տնտեսվարողները խուսափում են բեռները հանել նավահանգստից։ Նրանք տարբեր ապրանքներ պետք է հասցնեն Հայաստան՝ հագուստ, տնտեսական ապրանքներ, խաղալիքներ, մեքենասարքավորումներ և այլն։ Ապրանքների մի մասի ծագման երկրները Չինաստանն ու Հնդկաստանն են։
«Ե՛վ մենք մեր արտահանման հետ կապված խնդիրներ ունենք, և՛ մեր ներմուծողները, որոնք Իրանից կամ Իրանի տարածքով այլ երկրներից ներմուծումներ են կատարում»,- ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստին հունվարի 16-ին ասել է Գևորգ Պապոյանը։
Ըստ նրա՝ այդ խնդիրների լուծումը Հայաստանի կառավարության տիրույթում շատ փոքր մասով է. «Հույս ունենք՝ երկու երկրների միջև այս հակամարտությունը կավարտվի, և կկարողանանք բարեկամ Իրանի տարածքով շարունակել ազատ առևտուր իրականացնել, ինչպես նախկինում»։
Նյութն ամբողջությամբ՝ hetq.am