ԱրմԻնֆո. Շրջանառության հարկի դրույքաչափի վերանայման հետևանքները Հայաստանի ՓՄՁ ասոցիացիայի նախագահի մեկնաբանությամբ
Հայաստանի ՀՆԱ-ում փոքր-միջին ձեռնարկատիրության մասնաբաժինը, ըստ վերջին տվյալների, կազմում է մոտ 25%։ Մինչդեռ, զարգացած երկրներում ցուցանիշը սովորաբար գտնվում է 50-60 տոկոսի սահմաններում։ Եվ ՓՄՁ աջակցության լրացուցիչ գործիքներ մշակելու փոխարեն ՀՀ իշխանությունները գնում են պայմանների խստացման՝ շրջանառության հարկի դրույքաչափի կրկնակի բարձրացման տեսքով՝ հետագայում համակարգից ընդհանրապես հրաժարվելով։ Սա խոսում է ոլորտի նկատմամբ իշխանությունների վերաբերմունքի մասին։ Այդ մասին ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում հայտարարել է <ՓՄՁ Համագործակցության> ասոցիացիայի նախագահ Հակոբ Ավագյանը:
Փորձագետը հիշեցնում է, որ մանր, փոքր և միջին ձեռնարկատիրությանը (ՄՓՄՁ) բաժին է ընկնում ձեռնարկությունների 90%-ը, զբաղվածության 60-70%-ը և ՀՆԱ-ի 50%-ը՝ ամբողջ աշխարհում: Լինելով հասարակության հիմքը ամբողջ աշխարհում ՝ նրանք նպաստում են տեղական և ազգային տնտեսություններին: ՄՓՄՁ ունեն տնտեսությունը վերափոխելու ներուժ, աշխատատեղեր ստեղծելու և արդար տնտեսական աճ ապահովելու համար, եթե նրանց համապատասխան աջակցություն ցուցաբերվի:
2018 թվականին փոքր-միջին ձեռնարկությունների մասնաբաժինը ՀՆԱ-ում գնահատվում էր 24 տոկոս, իսկ 2021 թվականին, երբ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը հաստատում էր իր գործունեության ծրագիրը առաջիկա 5-ամյակի համար, այն ամրագրեց մինչև 2026 թվականը ցուցանիշը հասցնել 55 տոկոսի, նշել է Ավագյանը։ Այն ժամանակ ՀՀ կառավարությունը պարտավորվել էր հետևողական քայլեր իրականացնել այդ ճանապարհին առկա խոչընդոտների վերացման ուղղությամբ։ Մասնավորապես, նորարար ձեռներեցների համար խոստացվել է ընդլայնել ՓՄՁ աջակցության գործիքակազմը, բարձրացնել հասանելիությունը ինչպես ֆինանսական միջոցների, այնպես էլ հմտությունների, գիտելիքների և կապերի նկատմամբ:
Այս առումով ՓՄՁ համայնքը դրական է ընդունել 2020 թվականի հունվարի 1-ից շրջանառության հարկի գծով (փոխարինում է ԱԱՀ-ին և շահութահարկին) մինչև 115 մլն դրամ ԱԱՀ չվճարվող տարեկան շրջանառության վերադարձը Հայաստան: Սակայն հետո կառավարությունը գնաց ՓՄՁ զարգացման մարզային կենտրոնների փակմանը (2002 թվականից ի վեր առաջին անգամ)։ Հիմա էլ որոշել է 2024 թվականի հոկտեմբերից կրկնակի բարձրացնել շրջանառության հարկի դրույքաչափը, իսկ 2025 թվականից նեղացնել միկրոձեռնարկատիրական համակարգի շահառուների շրջանակը։ <Ս. թ. մայիսի 2-ին կառավարությունն առանց պատշաճ քննարկման ընդունեց ավելի քան 55 հազար տնտեսվարող սուբյեկտների վերաբերյալ օրինագիծ: Ընդ որում, մենք բազմիցս ահազանգել ենք, որ չի կարելի նման առանցքային որոշում կայացնել՝ հիմնվելով բացառապես պաշտոնական տվյալների վրա. պետք է քննարկումներ անցկացվեն ֆոկուս-խմբերի, մայրաքաղաքի եւ մարզերի ՓՄՁ ներկայացուցիչների հետ, քանի որ նրանք բոլորովին այլ խնդիրներ ունեն", - ընդգծել է ՀԿ ղեկավարը:
Հակոբ Ավագյանը չի հավատում ֆինանսների նախարարության այն հավաստիացումներին, թե նրանց մոտ, ովքեր կկարողանան փաստաթղթավորել իրենց ծախսերը, հարկային բեռը ոչ միայն չի ավելանա, այլ, նույնիսկ, գուցե նվազի: <Բիզնեսը չի սիրում հույզեր: Մի շարք ոլորտներ ինքնակամ կօգտվեին այդ դրույթից, իսկ այն արդեն կա, եթե ունենային այդ հնարավորությունը։ Բայց կան ոլորտներ, որտեղ հարկային նվազեցման հնարավորությունը սկզբունքորեն անհնար է, օրինակ ՝ "Մեյմանդար" մթերային շուկայում կամ "Մալաթիա" գիշերային շուկայում վերավաճառողների համար։ Բացի այդ, այսօր դեռևս կան ապրանքներ, մասնավորապես, Թուրքիայից, որոնք ՀՀ են ներկրվում շրջանցիկ ճանապարհներով, և որոնք պատշաճ մաքսային ձեւակերպում չեն անցնում", - պարզաբանել է նա։
Բացի այդ, էլ ավելի կվատթարանա փոքր առևտրային կետերի վիճակը, որոնք առանց այդ էլ հազիվ են դիմանում մրցակցությանը խոշոր առևտրային ցանցերի հետ, որոնք թելադրում են կանոնները շուկայում։ "Մարզերում խանութները, հարկային բարձր բեռի պայմաններում, եւ որտեղ ի սկզբանե անհնար է ամբողջական փաստաթղթավորել այն ծախսերը, որոնք մինչեւ հիմա առեւտուր են անում "պարտքային տետրերով", կփակվեն կամ կանցնեն "ստվեր", - նշել է փորձագետը:
Ավելին, նրա ասելով, այս վերանայումը խոստանում է նաև միջնորդավորված լրացուցիչ ֆինանսական բեռ տնտեսվարող սուբյեկտների համար։ Եթե նախկինում որոշ փոքր ձեռնարկություններ իրենք էին վարում իրենց հաշվապահությունը, ապա այժմ նրանք ստիպված կլինեն դիմել որակավորված հաշվապահի օգնությանը, ինչը ենթադրում է նոր ծախսեր:
Նյութն ամբողջությամբ` finport.am