Մենք կաջակցենք կոմունիկացիաների հարցում ցանկացած լուծման, որն ընդունելի կլինի Երևանի և Բաքվի համար․ Մագդալենա Գրոնո
Հարավային Կովկասի և Վրաստանում ճգնաժամի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Մագդալենա Գրոնոն հարցազրույց է տվել NEWS.am-ին, անդրադարձել հայ-ադրբեջանական բանակցություններին, Բաքվից հնչող պահանջներին, էսկալացիայի հավանականությանը, կոմունիկացիաների ապաշրջափակման խնդրին, Հայաստանի ԵՄ անդամակցության հեռանկարներին և այլ հարցերի։
Ադրբեջանը հրաժարվում է ստորագրել Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի համաձայնեցված տեքստը՝ նոր նախապայմաններ առաջ քաշելով։ Բացի այդ, Ադրբեջանի նախագահը վերջերս Հայաստանի Հանրապետության տարածքը կրկին անվանել է «Արեւմտյան Ադրբեջան»։ Դուք իրական խաղաղության հեռանկար տեսնո՞ւմ եք Հարավային Կովկասում։
Եվրամիությունը վերջին տարիների ընթացքում բարձր մակարդակով ակտիվորեն աջակցել է Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին, այդ թվում՝ «Խաղաղության և պետությունների միջև հարաբերությունների հաստատման» համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններին։ ԵՄ-ն և անդամ պետությունները վճռականորեն ողջունեցին բանակցությունների ավարտը 2025 թ. մարտին և խրախուսում են, որ գործընթացը հնարավորինս արագ ավարտին մոտենա։ Իմ կարծիքով՝ կողմերը փորձում են բոլոր հնարավոր ուղիները՝ գործընթացն առաջ մղելու համար, ինչը դրական է։ Բաքուն վերահաստատել է իր հայտնի դիրքորոշումը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի և Հայաստանի Սահմանադրության մեջ ցանկացած՝ անգամ անուղղակի հղման վերաբերյալ. դա, ըստ նրանց, վիճարկում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, իսկ Երևանն ասում է, որ այդ հարցերը վաղուց հասցեագրված են Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի կողմից և հենց խաղաղության պայմանագրի նախագծի տեքստում։ Սրանք նոր հարցեր չեն։ ԵՄ-ն պատրաստ է աջակցել ցանկացած ջանքերի, որոնք կօգնեն որքան հնարավոր է արագ կայուն և տևական խաղաղություն հաստատել տարածաշրջանում՝ առաջին հերթին ի բարօրություն ժողովուրդների։
Մենք ուշադիր հետևում ենք Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից հնչեցված հայտարարություններին և անմիջական կապի մեջ ենք երկու երկրների ղեկավարությունների հետ։ Մենք կոչ ենք անում խուսափել բացասական հռետորաբանության ցանկացած դրսևորումից։ Խոսքի ուժը զորեղ է, իսկ խաղաղության պտուղները պետք է քաղեն երկու հասարակություններն էլ։ Այդ իսկ պատճառով ժամանակն է կնքել խաղաղության համաձայնագիրը և սկսել նախապատրաստել ժողովուրդներին խաղաղության հեռանկարներին։ Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի միջև կայացած ոչ պաշտոնական շփումը մայիսի 16-ին Տիրանայում անցկացված Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակում նրանց առաջին ուղիղ շփումն էր 2024թ. հոկտեմբերին Կազանում կայացած հանդիպումից ի վեր, և դա շատ դրական զարգացում էր։ Մենք կարծում ենք, որ ցանկացած հակամարտության պարագայում որքան ավելի հաճախ են կողմերը ուղիղ շփվում, այնքան լավ։ Շատ կարևոր է, որ երկխոսություն տեղի ունենա բոլոր՝ այդ թվում ամենազգայուն հարցերի շուրջ։
Վերջին մեկ տարում մենք մի շարք հուսադրող քայլեր ենք տեսել թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի կողմից։ Առաջին անգամ սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացի մեկնարկը, անհայտ կորածների հարցերով զբաղվող հանձնաժողովների առաջին երկու նիստերը, ինչպես նաև խաղաղության պայմանագրի նախագծի վերջնականացումը բավականին դրական զարգացումներ են։ ԵՄ-ն ոգևորված է այս կոնկրետ քայլերով, որոնց մենք աջակցել ենք։ Դրանք անհնար էին մի քանի տարի առաջ, և մենք գնահատում ենք մեր գործընկերների ունակությունը՝ հարմարեցնելու իրենց մոտեցումները, ինչպես դա, մասնավորապես, ցույց տվեցին Հայաստանի իշխանությունները։
Ես հավատում եմ, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության հեռանկարը իրական է, թեև հավելյալ ջանքեր են պահանջում դրա համար, որպեսզի խաղաղությունը չլինի միայն պատերազմի բացակայություն, այլ ամուր, կայուն և, հուսով եմ, անշրջելի իրողություն, որն ամեն ոք կզգա ու կօգտվի դրանից։ Խաղաղությունը կենսական անհրաժեշտություն է Հարավային Կովկասի համար, որպեսզի մարդիկ կարողանան լիարժեք զարգացնել իրենց ներուժը, որը Հայաստանում, ինչպես նաև տարածաշրջանում, շատ մեծ է՝ լինի դա անհատների մակարդակում, տնտեսության մեջ թե առևտրում։ ԵՄ-ում խաղաղությունը հաստատվել է փոխադարձ տնտեսական կապերի ձևավորման հիման վրա։ Հարավային Կովկասում հեռու ենք սրանից, բայց գալիք տասնամյակներում ներուժ կա նման մոտեցմամբ շարժվելու համար։ Այս համատեքստում ԵՄ-ն ուշադիր հետևում է ներկայումս տարածաշրջանում իրավիճակի վատթարացմանը և դրա հնարավոր ազդեցությանը Հարավային Կովկասի վրա։
ԱՄՆ-ը եւ Ռուսաստանը վերջերս ահազանգեցին էսկալացիայի եւ անգամ Հայաստանի տարածք Ադրբեջանի ներխուժման ռիսկի մասին։ Եվրամիությունն այս պահին տեսնո՞ւմ է նման վտանգ՝ հաշվի առնելով նաեւ ԵՄ առաքելության ներկայությունը Հայաստան-Ադրբեջան սահմանին։
Հայաստանում ԵՄ առաքելությունն իր մանդատին համապատասխան, որը վերջերս երկարաձգվեց, շարունակում է հետևել իրավիճակին հայկական կողմից՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի պետական սահմանի երկայնքով։ Ընդհանուր առմամբ, Հարավային Կովկասում իրավիճակը հարաբերականորեն կայուն է։ Միևնույն ժամանակ, վերջին ամիսներին անվտանգային մի շարք մտահոգիչ միջադեպեր են տեղի ունեցել սահմանին, իսկ մտահոգությունները բնակչության շրջանում, իհարկե, ավելի են խորանում հռետորաբանության հետևանքով։ Մենք, անշուշտ, չպետք է թերագնահատենք դրանք։ Ակնհայտ է, որ դեռ պետք է վստահություն ձևավորվի. Հարավային Կովկասը մնում է ամենառազմականացված տարածաշրջաններից մեկն աշխարհում, և տարօրինակ չէ, որ մարդիկ վախենում են էսկալացիայից՝ հաշվի առնելով, որ նախկինում էլ են հակամարտության միջոցով անցել և երբեմն լրատվական խիստ լանդշաֆտի հետ են առերեսվում։ Մենք կարծում ենք, որ Երևանի առաջարկած՝ միջադեպերի հետաքննության համատեղ մեխանիզմ ստեղծելու առաջարկը կարող է նպաստել թյուրընկալումների նվազեցմանը և վկայում է կողմերի՝ կարգավորման գործընթացը խորացնելու պատրաստակամության մասին։ Մենք խրախուսում ենք կողմերին հրադադարի խախտման ցանկացած պնդման դեպքում սերտորեն համագործակցել որևէ ձևաչափով՝ թյուրընկալումներից խուսափելու և էսկալացիայի ռիսկերը նվազեցնելու համար։
Նյութն ամբողջությամբ՝ NEWS.am